Współcześnie można uznać Indie za najlepszego i najsilniejszego sojusznika Francji na Indo-Pacyfiku. Lata współpracy i analogiczna polityka międzynarodowa doprowadziła do zacieśnienia więzi w kluczowym momencie. Rywalizacja amerykańsko-chińska i sprawa Tajwanu w tle sprawiają, że głos Indii i Francji może być decydujący. Jest to rodzaj sojuszu, który ma podstawy nie tylko militarne, ale też gospodarcze i polityczne. Jawi się on jako ten, który może zaburzyć lub doprowadzić do utrzymania równowagi w regionie. Nie należy podważać potencjału obu państw, gdyż mają one bardzo silną pozycję na arenie międzynarodowej. W duecie ich zdolności się dublują1.
Należałby rozpocząć od tego, że Francja i Indie są bliskimi partnerami od wielu, wielu lat. Choć na agendzie międzynarodowej rzadko dostrzega się ten sojusz, to jest on kluczowy nie tylko dla obu państw, ale sytuacji bezpieczeństwa w wymiarze globalnym. Rozwijająca się bilateralna współpraca ma swoje korzenie w czasach zimnej wojny. W pierwszych dziesięcioleciach, po odzyskaniu przez Indie niepodległości, Francja okazała się ważnym partnerem w dziedzinie zaawansowanych technologii, m.in. wnosząc istotny wkład w indyjski program rozwoju energii nuklearnej, czy program rakietowy, a później w dziedzinie obronności2. Co ważne, pomimo tego, że to ZSRR był głównym partnerem Indii w kwestiach bezpieczeństwa i dyplomacji, Francja zmieniła tę dynamikę, dążąc do zrównoważenia nadmiernej zależności Indii od ZSRR.
Francja od zawsze popierała niezależną pozycję Indii w regionie. Ponadto Paryż i Nowe Delhi chciały rozwinąć wspólny handel, co dla obu stanowiło otwarcie się na nowe, bogate rynki. Jednocześnie ważnym elementem pozostawała współpraca nad technologią jądrową, rozwojem zdolności kosmicznych i obronnością. Nie bez znaczenia było udzielone wsparcie dla Indii w kontekście konfliktu z Pakistanem, czy też podpisanie umowy o partnerstwie strategicznym w 1998 r., które położyło podwaliny pod stosunki indyjsko-francuskie i dało podstawy do rozwoju na nowych płaszczyznach3. Obecnie, te relacja będzie się tylko zacieśniać. Oprócz powyższych, Indie i Francja podpisały 10 marca 2018 roku umowę „o zapewnieniu wzajemnego wsparcia logistycznego między ich siłami zbrojnymi”, aby rozszerzyć wsparcie logistyczne na rzecz obustronnego dostępu do wybranych obiektów dla sił zbrojnych4.
Jak wskazywał E. Macron: należy budować francuską niezależność, również w oparciu o sojusze; także ten z Indiami. Francja utrzymuje dobre relacje z Indiami od dziesięcioleci, wynika to m.in. z potrzeby umacniania swej obecności w regionie Indo-Pacyfiku i mieści się w ramach wizji współuczestnictwa i kreowania porządku międzynarodowego ramię w ramię z jeszcze większymi graczami, np. Stanami Zjednoczonymi i Rosją, zarysowanej we francuskiej strategii indopacyficznej. Co więcej, o znaczeniu kooperacji francusko-indyjskiej dobrze świadczy fakt, że Paryż nazywany jest jednym z najsilniejszych i najważniejszych partnerów Nowego Delhi. We współczesnym ujęciu opiera się ją na trzech filarach: współpracy obronnej, współpracy kosmicznej i współpracy w zakresie cywilnego wykorzystania energii nuklearnej5. Dla Francji Indie to również partner, który wspiera w regionie oraz chętnie kupuje uzbrojenie.
Fundamentalną kwestią w proces zacieśnienia relacji są wspólne ćwiczenia wojskowe. Jedne z najważniejszych to ćwiczenia noszące nazwę Varuna i odbywające się bardzo regularnie – od 20 lat. Podczas ostatnich manewrów osiem okrętów pod banderą Francji i Indii zademonstrowało wysoki stopień interoperacyjności we wszystkich aspektach wojny morskiej, tj. działaniach wymierzonych przeciwko okrętom pływającym na powierzchni, pod wodą, a także w zakresie obrony przeciwlotniczej6. Wojskowi przedstawiciele obu marynarek stwierdzili, że interoperacyjność Francji i Indii jest na najwyższym poziomie. Inne, równie ważne ćwiczenia, to wykorzystanie sił powietrznych, ostatnio w ramach misji Pegase7. Kolejne ćwiczenia lotnicze francusko-indyjskie to Garuda, odbywające się nieregularnie, naprzemiennie na terytorium Francji lub Indii. Są organizowane w celu zwiększenia współpracy sił powietrznych obu krajów zarówno w wymiarze obrony lotniczej, jak i ataków lądowych8. Oprócz tego, Francja przeprowadziła wspólnie z Indiami szóstą edycję ćwiczeń wojskowych obu armii lądowych pod nazwą Ex-Shakti. Celem przedsięwzięcia było wzmocnienie zdolności obronnych obu państw oraz przeprowadzenie operacji antyterrorystycznych9.
Inny rodzaj francusko-indyjskiej kooperacji wielokrotnie łączy się z lobbowaniem pozycji Indii – przy wydatnym wsparciu Paryża – na arenie międzynarodowej. To Francja była zwolennikiem przystąpienia Indii do Reżimu Kontroli Technologii Rakietowych (ang. Missile Technology Control Regime), Porozumienia Wassenaar (ang. The Wassenaar Arrangement on Export Controls for Conventional Arms and Dual-Use Goods and Technologies), Grupy Australijskiej (ang. Australia Group) oraz organizacji funkcjonującej pod nazwą Grupy Dostawców Sprzętu Jądrowego (ang. Nuclear Suppliers Group).
Oprócz powyższych trzeba wskazać, że oba kraje podjęły decyzję o współpracy w zakresie zabezpieczenia przestrzeni kosmicznej przed szeregiem rosnących wyzwań związanych z bezpieczeństwem kosmicznym, w tym wyzwań związanych z wojnami w przestrzeni kosmicznej oraz rosnącym zanieczyszczeniom. Głównym celem Francji i Indii jest utrzymanie bezpiecznego dostępu do przestrzeni kosmicznej dla wszystkich, ale w nieszkodliwy sposób, dążąc do globalnego zarządzania przestrzenią kosmiczną. Z uwagi na zaangażowanie USA, Chin i Rosji, jest to swego rodzaju dołączenie obu państw do wyścigu w kosmosie, ale jako sojusznicy.
W 2016 r. Indie kupiły od Francji 36 samolotów Rafale dla swoich sił powietrznych za kwotę 7,8 mld euro na podstawie zawartego we wrześniu międzyrządowego porozumienia. Był to największy francusko-indyjski kontrakt tego typu, a także największa umowa zagraniczna obejmująca akwizycję tych samolotów. Myśliwce produkowane przez francuskiego giganta Dessault Aviation były sukcesywnie dostarczane do Indii w kolejnych latach, a ostatni samolot dotarł w marcu 2022 r10.
Niedawno jeszcze informowano, że Indie są zainteresowane kupieniem samolotów Mirage od Tajwanu11. Pomimo, że maszyny są mocno wyeksploatowane, byłby to kolejny krok na drodze nie tylko zacieśniania dwustronnej relacji, ale także podtrzymania dostaw francuskiego uzbrojenia. Z drugiej strony, pojawia się okazja do zakupu Rafale. Decyzja ma zostać podjęta w nadchodzących miesiącach, ale prawdopodobnie Indie wybiorą nowszy sprzęt. Warto wskazać, że import uzbrojenia do Indii z Francji wzrósł w ciągu ostatnich 5 lat ponad dziesięciokrotnie, czyniąc Francję drugim co do wielkości dostawcą broni w latach 2017-21. W XXI wieku 7% francuskiego eksportu zbrojeniowego jest kierowane do Indii12. Weryfikując tylko 2020 rok, to Francja była największym dostawcą broni do Indii, eksportując sprzęt wojskowy o wartości ponad 1 miliarda dolarów, w porównaniu z 970 milionami dolarów broni z Rosji13.
Warto nadmienić, że wszelkie napięcia na granicy lądowej Indii z Chinami pozostają ważną sprawą dla Francji. Chiny od lat budują porty, połączenia drogowe i kolejowe oraz inną infrastrukturę na Sri Lance i w Birmie, zbliżając się aż nadto do indyjskiego wybrzeża. Choć wiele z nich to projekty cywilne, zwraca się uwagę, że kraje-odbiorcy coraz bardziej popadają w chiński dług i wpływy. Pekin zwiększył również swoje zaangażowanie na Malediwach, Seszelach, Mauritiusie i Bangladeszu. Uzasadnione obawy Indii o stale rosnące wpływy Chin w regionie podziela również Pałac Elizejski. Wówczas minister spraw zagranicznych Jean-Yves Le Drian podkreślał hegemoniczne cele Chin i rosnącą agresywność wskazując, iż Paryż chce współpracować ze wszystkimi aktorami i krajami Indo-Pacyfiku nad budową alternatywnego modelu względem Pekinu, szanując suwerenność swoich partnerów. Indie mają niewiele opcji, jak tylko porzucić tradycyjną ostrożność w kontaktach z Zachodem i przyspieszyć swoje zaangażowanie w relacje z innymi krajami, a zwłaszcza z Francją.
Zarówno Indie, jak i Francja, mówią podobnym językiem w tzw. strategicznej autonomii. Istnieje zbieżność w wielu kwestiach na poziomie globalnym, a żadne z państw nie chce być postrzegane jako operujące pod presją, zwłaszcza ze strony USA14. Wyzwania na Oceanie Indyjskim są tak ogromne, że dla Indii nie jest możliwym, aby samemu przeciwstawić się chińskim wpływom gospodarczym, politycznym i dyplomatycznym, a przez to europejscy partnerzy mogą być przydatni. Francja ma zdolności polityczne, ekonomiczne, wojskowe i technologiczne, by wspierać Indie.
Niedawno, bo w maju 2022 roku doszło do spotkania premiera Narendry Modiego z prezydentem Emmanuelem Macronem. Po spotkaniu podkreślono, że wieloletnia współpraca zbrojeniowa obu krajów świadczy wyraźnie o wzajemnym zaufaniu i dalszych projektach w przyszłości15.
CZYTAJ RÓWNIEŻ: Pozycja Republiki Francuskiej na Indo-Pacyfiku
W Republice Francuskiej żywo dyskutowana jest obecnie nowa strategia dla Indo-Pacyfiku. Choć poprzednią przyjęto ledwie 4 lata wcześniej – była pierwszym takim dokumentem opublikowanym przez kraj członkowski Unii Europejskiej – to obecna sytuacja wymaga jak najszybszego działania. Francuzi chcą być gotowi na możliwe zmiany zachodzące w regionie. Pod szczególną uwagę bierze się aktywność Chin. Dotyczy ona nie tylko kwestii militarnych i ekonomicznych, ale też budowania strefy wpływów we francuskich terytoriach zamorskich. Ponadto to Indie oczekują zarówno od Francji, jak i USA, że będą na bieżąco weryfikować aktywność Chin16. Tym samym nowy dokument strategiczny jest kluczowy dla Francuzów, zwłaszcza biorąc pod uwagę ich duże zaangażowanie w Afryce i na wschodniej flance NATO. Niezmiennie jednak, Indie pozostają najważniejszym partnerem w regionie.
Sojusz Paryża z Dehli jest unikalny. Oba państwa ufają sobie w kwestii współpracy militarnej i otwierają swój rynek. Ponadto mają podobne postrzeganie ofensywnych działań, czy to Amerykanów, czy Chińczyków. Stąd też żadna ze stron nie ma oporów przed podejmowaniem wielokierunkowej współpracy, czyli np. silnie współpracować z Rosją w kwestii zakupu i sprzedaży uzbrojenia. Podobna wizja środowiska geopolitycznego jest fundamentem w procesie dalszego zacieśniania więzi. Do sprawnej polityki zagranicznej niezbędny jest wielopoziomowy charakter interesów, gdzie przenikają się one z wizjami partnerów z całego świata. W tym konkretnym ujęciu Francja odnalazła kluczowego sojusznika w Azji Południowej, a Indie w Europie Zachodniej. Należy uważnie obserwować, gdyż ta więź będzie z każdym rokiem silniejsza17.
Artykuł został pierwotnie opublikowany w kwartalniku “Myśl Suwerenna. Przegląd Spraw Publicznych” nr 3(9)/2022.
Grafika: pixabay.com
1 A. Olech, K. Opara, Francusko-indyjskie stosunki wojskowe: wzmacnianie partnerstwa i obustronne korzyści, [w:] Zagraniczna aktywność militarna Republiki Francuskiej, Poznań 2022, s. 77-87.
2 C. Mohan, D. Baruah, Deepening the India-France Maritime Partnership, https://carnegieindia.org/2018/02/23/deepening-india-france-maritime-partnership-pub-75630, dostęp: 24.07.2022.
3 M. Barma, S. Sinha, France and India: New shift in an old relationship, https://www.sundayguardianlive.com/news/france-india-new-shift-old-relationship, dostęp: 04.07.2022.
4 Décret n° 2019-266 du 2 avril 2019 portant publication de l’accord entre le Gouvernement de la République française et le Gouvernement de la République de l’Inde relatif à la fourniture de soutien logistique réciproque entre leurs forces armées (ensemble deux annexes), signé à New Delhi le 10 mars 2018.
5 Embassy of India, Paris, India-France Bilateral Relations, http://mea.gov.in/Portal/ForeignRelation/Bilateral_Brief_Paris_Apr_2018.pdf, dostęp: 25.07.2022.
6 R.P. Rajagopalan, India-France Naval Exercise: Growing Strategic Synergy, https://thediplomat.com/2021/05/india-france-naval-exercise-growing-strategic-synergy/, dostęp: 29.07.2022.
7 R. Sengupta, Rafale jets land in India as part of mission ‘Pegase’ amid procurement controversy, https://www.newindianexpress.com/nation/2018/sep/03/rafale-jets-land-in-india-as-part-of-mission-pegase-amid-procurement-controversy-1867002.html, dostęp: 29.07.2022.
8 Ex-Desert Knight 21: India-France Military exercise, https://www.gktoday.in/topic/ex-desert-knight-21-india-france-military-exercise/, dostęp: 29.07.2022.
9 Indian and French troops begin sixth edition of EX SHAKTI 2021 exercise, https://www.army-technology.com/news/india-france-begin-shakti-2021-exercise/, dostęp: 29.07.2022.
10 A. Dangwal, With Mission Rafale Accomplished, France Now Eyes Bigger Deal For Dassault Fighters For Indian Air Force & Navy, https://eurasiantimes.com/france-now-eyes-dassault-fighters-for-indian-air-force-navy/, dostęp: 11.08.2022.
11 S. Chaudhary, Why India Could Buy French-Origin, Second-Hand Dassault Fighter Jets From Taiwan?, https://eurasiantimes.com/why-india-could-buy-french-origin-second-hand-dassault-fighter-jets-from-taiwan/, dostęp: 11.08.2022.
12 A. Olech, Francuski sprzęt wykorzystywany w trakcie inwazji na Ukrainie https://defence24.pl/geopolityka/francuskie-uzbrojenie-wykorzystywane-w-trakcie-inwazji-na-ukrainie, dostęp: 12.08.2022.
13 Nikkei Asia, France and India partner on weapons tech in blow to Russia, https://asia.nikkei.com/Politics/International-relations/France-and-India-partner-on-weapons-tech-in-blow-to-Russia, dostęp: 12.08.2022.
14 DW, France banks on India as key Indo-Pacific partner, https://www.dw.com/en/france-banks-on-india-as-key-indo-pacific-partner/a-60854716, dostęp: 12.08.2022.
15 India, France agree on deeper French involvement in ‘Atmanirbhar Bharat’ efforts in defence sector, https://economictimes.indiatimes.com/news/defence/india-france-agree-on-deeper-french-involvement-in-atmanirbhar-bharat-efforts-in-defence-sector/articleshow/91340727.cms, dostęp: 17.07.2022.
16 A. Olech, Nowa francuska strategia dla Indo-Pacyfiku, https://defence24.pl/geopolityka/nowa-francuska-strategia-dla-indo-pacyfiku-analiza, dostęp: 12.08.2022.
17 A. Olech, K. Opara, Francusko-indyjskie stosunki wojskowe: wzmacnianie partnerstwa i obustronne korzyści, [w:] Zagraniczna aktywność militarna Republiki Francuskiej, Poznań 2022, s. 77-87.