Samorządy, aby ponosić wydatki związane zarówno z funkcjonowaniem urzędów, utrzymaniem posiadanej infrastruktury, wypłatą świadczeń, jak i realizowaniem wydatków inwestycyjnych powinny zabezpieczyć na ten cel stosowne środki. Samorządy są odpowiedzialne zarówno za budowę dróg, dbanie o oświetlenie uliczne, utrzymanie czystości, edukację publiczną czy też pomoc społeczną. Tym samym, ważne jest zrozumienie, jakie czynniki czy też działania wpływają lub mogą wpłynąć na wysokość dochodów samorządowych.
Analizując sprawozdania finansowe oraz budżety samorządów zauważymy, że kilka pozycji po stronie dochodów stanowi ok. 70% lub więcej ich całej sumy1. W zależności od charakteru samorządu mają one różny udział (podatek rolny będzie stanowił większy udział w gminach o charakterze rolniczym itp.). Na dochody polskich samorządów składają się takie pozycje jak podatek od nieruchomości, czy też udział w podatku dochodowym od osób fizycznych. Zmiany dokonywane przez władzę centralną w tym zakresie mogą wpłynąć istotnie na wpływ dochodów z danego podatku.
Obniżki podatku dochodowego od osób fizycznych firmowane przez rząd nie zawierają informacji, ile środków mniej z tego tytułu otrzymają samorządy. Niebezpieczeństwo dla finansów samorządowych pojawia się również w momencie dokonywania rewolucji w przepisach – a taką mieliśmy w przypadku opodatkowania podatkiem od nieruchomości elektrowni wiatrowych. Dokonując analizy zmian przepisów na gruncie dwóch podatków – od nieruchomości i dochodowego od osób fizycznych – można dojść do wniosku, iż działania władzy centralnej prowadzą do obciążania finansów samorządowych, bez jakiejkolwiek konsultacji z nimi.
Podatek od nieruchomości – walka z wiatrakami
Podatek od nieruchomości stanowi wyłączny dochód gmin. Jest on pobierany zarówno od osób fizycznych, jak i osób prawnych. Różnica w jego możliwym poborze między mieszkańcem a przedsiębiorcą jest znacząca. Górna stawka kwotowa dla budynków mieszkalnych na 2020 r. to 0,81 zł od 1 m2, zaś dla budynków związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej to 23,90 zł od 1 m2.2 Zaznaczenia wymaga fakt, że są to wartości maksymalne – gminy mogą z nich skorzystać określając wartości pośrednie, a nawet dokonać całkowitego zwolnienia z podatku od nieruchomości określony krąg podatników. Tak zrobiła historycznie np. gmina Michałowo zwalniając mieszkańców gminy z podatku od nieruchomości.3
Dnia 16 lipca 2016 r. weszła w życie ustawa o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych.4 W założeniu miała ona uporządkować sprawy związane z niekontrolowanym rozprzestrzenianiem się elektrowni wiatrowych, gdzie m. in. likwidowała ona podział elektrowni wiatrowych na część budowlaną (tj. fundament i maszt) oraz część niebudowlaną (techniczną np. wirnik z łopatami, generator prądotwórczy). Dlaczego ta zmiana okazała istotna, powodując wiele kontrowersji? Otóż likwidacja tego podziału przez ww. ustawę spowodowała, że gminy uzyskały możliwość opodatkowania wiatraków nie tylko w części budowlanej (maszt, fundament), ale również części technicznej (czyli wszystkich urządzeń technicznych wiatraka wraz z jego wirnikiem i łopatami). Poprzednio, przed wejściem w życie tej ustawy, opodatkowaniu podlegała wyłącznie cześć budowlana elektrowni wiatrowych, a w wyniku tej zmiany dokonano opodatkowania najdroższych części składających się na elektrownię wiatrową. Gminy uzyskując możliwość opodatkowania również urządzeń technicznych, mogły spodziewać się istotnego wzrostu dochodu z istniejących wiatraków na ich terenie.
Czytając uzasadnienie do ww. ustawy, która umożliwiła gminom zwiększenie dochodów, nie natrafimy jednak na przewidzenie skutków wprowadzonej regulacji dla jednostek samorządu terytorialnego. W uzasadnieniu wprowadzającym ustawę wskazano, że:
„Ponadto ustawa – Prawo budowlane wprowadza podział elektrowni wiatrowych na dwie części – część budowlaną i część niebudowlaną (techniczną). Podział ten został wprowadzony w 2005 r. (…). Jak się wydaje, przepis ten został wprowadzony przede wszystkim ze względów podatkowych – w celu zwolnienia części niebudowlanych elektrowni wiatrowych z podatku od nieruchomości, ale jego skutkiem jest również brak konieczności stosowania przepisów ustawy (m. in. dotyczących utrzymania obiektów budowlanych w należytym stanie technicznych) do części niebudowlanych elektrowni wiatrowych. Wynikiem takiej regulacji jest (…) wyłączenie się organów nadzoru budowlanego od interweniowania w takich sytuacjach”.5
Jak widzimy po zapoznaniu się z uzasadnieniem, wprowadzając ustawę skupiono się na aspekcie technicznym związanym z nadzorem budowlanym elektrowni wiatrowych, wspominając zdawkowo o możliwych skutkach podatkowych wprowadzonych regulacji. Ponadto, w przewidywanych skutkach finansowych wejścia tej ustawy wskazano wprost, że wejście w życie projektowanej regulacji nie będzie bezpośrednio powodować konieczności poniesienia wydatków z budżetu jednostek samorządu terytorialnego. Jak widzimy, wspominano jedynie o kosztach ustawy, przemilczając jej skutki w zakresie możliwego wzrostu dochodów jednostek samorządu terytorialnego z tytułu podatku od nieruchomości. Ustawa wywołała skutki podatkowe od 1 stycznia 2017 r.
Dnia 14 lipca 2018 r., po dwóch latach od wprowadzenia ustawy, która spowodowała wzrost dochodów w samorządach, na których terenie były elektrownie wiatrowe weszła w życie nowa regulacja – z dnia 7 czerwca 2018 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw.6
W ustawie przywrócono definicję budowli, obowiązującej przed dniem wejścia w życie ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych z 2016 r., ale od dnia 1 stycznia 2018 r. Wyjaśniając, ustawa weszła w życie w lipcu 2018 r., jednakże skutki prawne wywoływała już od 1 stycznia 2018 r. W uzasadnieniu do ustawy z 2018 r. wskazano, że „Przedkładana regulacja nie nakłada ani na jednostki samorządu terytorialnego, ani na budżet państwa dodatkowych zobowiązań finansowych, jednakże dodatkowe możliwości rozwoju gospodarczego i aktywizacji lokalnych społeczności może przyczynić się do wzrostu gospodarczego i zwiększenia dochodów do budżetu państwa z tytułu nowych inwestycji”7.
Chociaż ustawa z 2018 r. dotyczyła również innych kwestii to kolejny raz dokonano przemilczenia przewidywanych jej skutków wprowadzenia dla finansów samorządowych. Jedynie wspominano, iż ustawa nie nakłada dodatkowych zobowiązań finansowych – pomijając znaczenie wprowadzonych zmian na gruncie możliwych spadków dochodów samorządów oraz możliwych konsekwencji związanych z żądaniem przez podmioty posiadające elektrownie wiatrowe zwrotu nadpłaconego podatku od nieruchomości. Nie zapominajmy, że ustawa weszła z mocą wsteczną – uchwalona została w połowie lipca 2018, a jej przepisy miały mieć konsekwencje finansowe dla samorządów od 1 stycznia 2018 r. Oznaczało to, że samorządy planując budżet na 2018 r. i licząc na wyższy podatek, nie spodziewały się diametralnych zmian w połowie roku. Gminy zostały postawione przed faktem dokonanym, polegającym na tym, że część podatku okazała się nienależna bez jakiejkolwiek rekompensaty.
Gminy (a dokładnie ich organy stanowiące – Rady Gminy, Rady Miasta, Rady Miejskie) są zobowiązane do podjęcia uchwały budżetowej przed rozpoczęciem roku budżetowego, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach – nie później niż do dnia 31 stycznia roku budżetowego.8 Budżety jednostek samorządu terytorialnego są ogólnodostępne i każdy z nas ma możliwość sprawdzić jakie dochody, wydatki czy też inwestycje są przewidziane na dany rok. Należy założyć, że jeżeli na terenie gminy istniały elektrownie wiatrowe to spodziewały się one większego dochodu. W sytuacji, gdy na rzecz samorządów został zapłacony podatek od nieruchomości „powiększony” o część techniczną elektrowni wiatrowych, a następnie dokonano zmiany przepisów – które spowodowały, że podatek powiększony o tą część techniczną jednak nie powinien zostać zapłacony – to ciężko uznać, że zmiana ustawy wstecz nie spowodowała zmian w budżetach gmin.
Samorządy zostały zmuszone de facto do częściowego zwrotu podatku nieruchomości na rzecz takich podmiotów. Nie wchodząc w rozważania na temat definicji budowli na gruncie prawa budowlanego czy konieczności uregulowania inwestycji w elektrownie wiatrowe, w ramach tych wszelkich zmian i nowelizacji ustaw to finanse samorządów oraz właściciele elektrowni wiatrowych ponieśli istotne konsekwencje zmian wprowadzonych przez stronę rządową.
Zmiany w zakresie opodatkowania elektrowni wiatrowych miały również inny wymiar. Podmioty posiadające elektrownie wiatrowe, co zrozumiałe, nie mogły się pogodzić z nagłym wzrostem zobowiązań podatkowych, zaś gminy nie miały obowiązku, aby takich podatników zwolnić. Podmioty posiadające elektrownie wiatrowe, co oczywiste, podejmowały działania mające na celu zaprzestanie poboru zwielokrotnionego zobowiązania podatkowego (o część techniczną). Co ciekawe, zachowanie samorządów nie było w tej sprawie jednolite. Część samorządów wydawało interpretacje indywidualne zwalniające z opodatkowania części technicznej a część nie.9
W sprawie opodatkowania elektrowni wiatrowych doszło również do rozstrzygnięć sądowych. Przykładowo, w jednej ze spraw Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku10 rozpatrzył sprawę podatnika, którego zdaniem zmiany w prawie nie miały wpływu na ustalenie wartości podatku od nieruchomości dla elektrowni wiatrowych. Sąd nie przychylił się do stanowiska podatnika, zgadzając się z gminą – podatek, w wyniku zmian prawnych należy się od całej elektrowni wiatrowej. Wartym uwagi jest fakt, co potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny, że podatek od nieruchomości od elektrowni wiatrowych był pobierany w wyższej wysokości przez samorządy w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2017 r.11
Przypominając – 14 lipca 2018 r. zaczęła obowiązywać z mocą wsteczną od 1 stycznia 2018 r. ustawa, która działając z mocą wstecz zmieniła ponownie podstawę opodatkowania elektrowni wiatrowych mając swoje konsekwencje na gruncie samorządowych finansów. Zmiana spowodowała zwiększenie podatku od nieruchomości z tytułu elektrowni wiatrowych tylko w 2017 r.
Dwie gminy, nie zgadzając się z postępowaniem ustawodawcy na związanym z wejściem ustawy zmieniającej opodatkowanie elektrowni wiatrowych wstecz, zwróciły się z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o rozstrzygnięcie tej zmiany w zakresie jej zgodności z Konstytucją. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 22 lipca 2020 r.12 orzekł o niezgodności tej zmiany z zasadą nieretroaktywności prawa (zasadą lex retro non agit) wywodzoną z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Oznacza to, że zmiana wprowadzona w lipcu 2018, a obowiązująca od stycznia 2018 została uznana za sprzeczną z zasadą niedziałania prawa wstecz.
Co ważne, Trybunał postanowił, iż niekonstytucyjny przepis straci moc obowiązującą po upływie 18 (osiemnastu) miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Trybunał zauważył, że „Zmiana definicji „budowli” i definicji „elektrowni wiatrowej” z mocą wsteczną spowodowała, że gminy zostały pozbawione części swoich dochodów, a ponadto zobowiązane do zwrotu nadpłaconego podatku od nieruchomości, pobranego za posadowione na ich terenie elektrownie wiatrowe za okres od stycznia do czerwca 2018 r. Ustawa nowelizująca nie zawiera żadnych rozwiązań umożliwiających gminom dostosowanie się do nowych regulacji, które mogłyby minimalizować negatywne skutki zmiany prawa. W momencie uchwalania budżetów przez gminy, obowiązujące prawo jednoznacznie nakazywało szacować wpływy podatkowe na poziomie tych uzyskanych za 2017 r. Ustawa nowelizująca nie przewiduje też jakiegokolwiek mechanizmu rekompensowania dochodów, które zostały odebrane gminom. Wprowadzony przepis powoduje wprawdzie korzystny efekt ekonomiczny dla tych podatników, którzy są właścicielami elektrowni wiatrowych, ale uszczupla budżety gmin, na których terenie znajdują się takie elektrownie. Trybunał stwierdził, że ustawodawca wprowadził z mocą wsteczną przepisy ściśle związane z prawem daninowym w sytuacji, gdy nie było to konieczne, nie zachowując przy tym zasady proporcjonalności i pogarszając sytuację finansową gmin, na terenie których zlokalizowane są elektrownie wiatrowe. Ponadto ustawodawca mógł ustanowić kwestionowane przepisy wcześniej, bez potrzeby wprowadzania ich z mocą wsteczną. Kwestionowana regulacja doprowadziła do negatywnych następstw dla gmin, których dochody z tytułu opodatkowania elektrowni wiatrowych zostały uszczuplone z mocą wsteczną, co utrudniło im realizację zadań własnych i ostatecznie było niekorzystne dla mieszkańców tych jednostek samorządu terytorialnego.”13. Trudno się tymi wnioskami Trybunału nie zgodzić. Wartym uwagi jest również fakt, że tylko dwie gminy (z 2 477 istniejących w Polsce14) spowodowały wydanie istotnego rozstrzygnięcia z zakresu finansów samorządowych.
Niemniej, zobowiązanie przez Trybunał do rekompensaty na rzecz samorządów wydaje się wbrew pozorom niejednoznaczne – sposób w jaki zostanie ona zrealizowana będzie dopiero znany w przyszłości. Niepewność w tym zakresie może wynikać z faktu, że otrzymanie rekompensaty przez samorządy może zostać obwarowane warunkami, które skutecznie zniechęcą do jej otrzymania. Dodatkowo, wypłacanie rekompensat nie leży w interesie administracji rządowej – jej beneficjentem będą samorządy, a przekazane środki nie będą mogły służyć jako argument wsparcia samorządów przez rząd.
Opisany spór, którego można było uniknąć, a wywołane konsekwencje finansowe poniesie zapewne Skarb Państwa, należy uzupełnić analizą kwotową. Patrząc na sprawozdanie z wykonania budżetu gminy Świecie nad Osą – jednej ze z gmin inicjujących postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym – możemy zobaczyć kwoty, jakie uzyskała ona po wprowadzeniu pierwszej ustawy (korzystnej dla gmin w sprawie opodatkowania elektrowni wiatrowych). W sprawozdaniu za 2016 r. gmina ta wykazała dochód wyłącznie od elektrowni wiatrowych w kwocie 1,48 mln (przed wprowadzeniem ustawy korzystnej dla gmin), który w 2017 r. wyniósł już 4,89 mln – wzrost o ponad 231% (po wprowadzeniu ustawy korzystnej dla gmin). W 2018 r., czyli po wprowadzeniu nowej ustawy (cofającej korzystne dla gmin opodatkowanie elektrowni wiatrowych) gmina nie dokonała już wyszczególnienia dochodu od elektrowni wiatrowych, jednakże porównując wartości całego otrzymanego podatku od nieruchomości widzimy istotne wahania – w 2016 r. było to 2,45 mln, w 2017 r. wyniósł on 6,03 mln, aby zmaleć w 2018 r. do 3,37 mln zł.15
Ulgi rządowe w PIT a de facto samorządowe?
Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego wskazuje m. in. katalog źródeł dochodów jednostek samorządu terytorialnego oraz zasady ustalania i gromadzenia tych dochodów.16 Wskazuje ona, iż wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze gminy wynosi 39,34%.17 Udziały powiatu oraz województwa wynoszą w PIT odpowiednio 10,25% i 1,60%.18 Z powodu konstrukcji podziału dochodów z podatku dochodowego od osób fizycznych, każda zmiana wprowadzona przez rząd w tym zakresie będzie powodować konsekwencje dla finansów samorządowych.
Wartym uwagi jest fakt, że wysoki udział w jakim samorządy (a de facto gminy, które otrzymują prawie 40%) partycypują w tym podatku, powoduje/motywuje samorządy do określonych zachowań. Przykładowo, samorządy starają się zachęcić osoby fizyczne do skłaniania rozliczenia PIT w miejscu zamieszkania w formie kampanii reklamowej czy też udzielanych zniżek na usługi publiczne.
W 2019 r. zostały wprowadzone trzy istotne zmiany przez rząd w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych: tzw. ulga dla młodych do 26 roku życia19, obniżono stawkę podatkowej z 18% do 17%,20 oraz podwyższono kwotowe koszty uzyskania przychodów dla pracowników od 1 października 2019 r.
Związek Powiatów Polskich przygotował raport, którego celem było zarysowanie sytuacji finansowej powiatów i miast na prawach powiatu w związku z Covid-19 na przykładzie wpływów z PIT.21 Badanie w zakresie miast na prawach powiatu (czyli gmin miejskich) wskazało, że w I półroczu roku 2020 do I półrocza roku 2019 średni procentowy spadek wpływów z podatku PIT wyniósł 8,14%.22 Zdaniem autorów raportu na wysokość PIT w I półroczu 2020 r. (w porównaniu do I półrocza 2019 r.) miała wpływ nie tylko sytuacja epidemiczna, ale również zmiany w prawie podatkowym (m. in. wprowadzone od 1 sierpnia 2019 r. zwolnienie z opodatkowania wynagrodzeń osób do ukończenia 26 r.). Dokonując porównania dla kilku gmin w wojewódzkie podlaskim nie można jednoznacznie wskazać wpływu tych zmian na budżety samorządów.23 Raport dokonany przez Związek Powiatów Polskich, zasługujący na uwagę, należałoby powtórzyć po sporządzeniu przez samorządy sprawozdań finansowych za 2020 r. Posiadając dokładne dane będziemy mogli określić rzeczywisty wpływ wprowadzonych zmian w PIT na dochody samorządów w 2020 r.
Wartym uwagi jest fakt, że w kwestii wpływu na finanse samorządów wprowadzonych przez administrację rządową zmian w PIT istotną rolę będzie odgrywał efekt skali. Wszelkie zmiany oddziaływające negatywnie na finanse samorządów będą bardziej zauważalne w większych ośrodkach samorządowych, np. w Warszawie czy Białymstoku, niż w gminach wiejskich. Wynika to z faktu, iż więcej osób corocznie rozliczy się z podatku dochodowego w Białymstoku (gminie na prawach powiatu) niż w gminie Klukowo (gmina wiejska).
Niemniej, dokonując zmian w PIT dokonano kolejny raz zniwelowania wpływ wprowadzonych zmian na finanse samorządów. W uzasadnieniu do ustawy – wprowadzającej zwiększone koszty uzyskania przychodów dla pracowników oraz zmniejszającej stawkę PIT z 18 % do 17% – lakonicznie wskazano, iż projekt ustawy wpływa na funkcjonowanie samorządu terytorialnego, gdyż oddziałuje na finanse jednostek samorządu terytorialnego.24 Analogicznie wskazano również w uzasadnieniu do ustawy likwidującej PIT dla osób, które nie ukończyły 26 roku życia.25
Stwierdzono niestety oczywistą oczywistość, nie pochylając się nad realnym wpływem dokonanych zmian na dochody samorządów.
Quo vadis?
Działalność władzy ustawodawczej nieprzewidująca skutków wprowadzonych regulacji na finanse samorządów nie zasługuje na aprobatę. Zmiany dokonane przez rząd – wbrew zakładanej iluzji, że problemu nie ma – będą oddziaływać na naszą społeczność lokalną. Należy się bowiem spodziewać, że w sytuacji nieposiadania wystarczających funduszy przez samorządy – w pierwszej kolejności – nastąpią cięcia wydatków inwestycyjnych (czy to poprzez wydłużenie w czasie realizacji poszczególnych inwestycji czy poprzez ich czasowe zawieszenie, a w najgorszym wypadku poprzez ich zaniechanie), ponieważ częstokroć cięcia w kosztach stałych (np. w zakresie pensji dla pracowników gmin, oświetlenia ulicznego, czy też w postaci rezygnacji z bieżących napraw dziur w drogach) nie dadzą znaczących rezultatów, zaś wpłyną istotnie na jakość życia w danej gminie.
Problem wpływu dokonanych zmian przez rządzących na system finansów samorządowych został nagłośniony w drodze kampanii prezydenckiej w 2020 r., czego efektem jest powstanie Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych. Chwilowa popularyzacja tematu nie przyczyniła się jednak do próby poważnej debaty nad stanem finansów polskich samorządów.
Finalnie pozostaje pytanie – czy przygotowując projekty ustaw osoby biorące udział w procesie legislacyjnym badają ich wpływ na finanse samorządowe? Wydaje się, że nie. Problem ten zasługuje na nagłośnienie oraz debatę między stroną rządową a przedstawicielami samorządu.
Artykuł został pierwotnie opublikowany w kwartalniku “Myśl Suwerenna. Przegląd Spraw Publicznych” nr 1(1)/2020.
[Grafika: Turbiny wiatrowe (Vendsyssel, Dania), Autor: photo © 2004 by Tomasz Sienicki (lic. CC)]
_______________________________
1. Te pozycje to: wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych, wpływy z podatku dochodowego od osób prawnych, część oświatowa subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego, część wyrównawcza subwencji ogólnej dla gmin, wpływy z podatku od nieruchomości, wpływy w podatku rolnego, wpływy z podatku leśnego, dotacje celowe otrzymane z budżetu państwa na zadania bieżące z zakresu administracji rządowej zlecone gminom związane z realizacją świadczenia wychowawczego stanowiącego pomoc państwa w wychowywaniu dzieci oraz świadczenia rodzinne, świadczenie z funduszu alimentacyjnego oraz składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego.
2. Kwoty zostały określone na postawie obwieszczenia Ministra Finansów z dnia 24 lipca 2019 r. w sprawie górnych granic stawek kwotowych podatków i opłat lokalnych na rok 2020 (M.P. z 2019 r., poz. 738).
3. https://wspolnota.org.pl/news/burmistrz-michalowa-likwiduje-podatki
4. Ustawa z dnia 20 maja 2016 r. o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych (Dz.U. z 2016 r., poz. 961 ze zm.)
5. Druk nr 315, uzasadnienie do poselskiego projektu ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych, s. 4
6. Ustawa z dnia 7 czerwca 2018 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 1276 ze zm.)
7. Druk nr 2412, uzasadnienie do rządowego projekt ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw, s. 32
8. Zobowiązanie wynika z art. 239 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2009 r., nr 157, poz. 1240 ze zm.)
9. https://podatki.gazetaprawna.pl/artykuly/995667,podatek-od-farm-wiatrowych.html
10. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 28 listopada 2018 r., sygn. I SA/Bk 167/18
11. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 października 2018 r., sygn. II FSK 2983/17
12. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 lipca 2020 r. sygn. K/19
13. https://trybunal.gov.pl/postepowanie-i-orzeczenia/komunikaty-prasowe/komunikaty-po/art/11169-wejscie-w-zycie-przepisow-z-moca-wsteczna-elektrownie-wiatrowe
15. Zarządzenie Nr 48/2017 Wójta Gminy Świecie nad Osą z dnia 24.03.2017 r. w sprawie przedstawienia informacji z wykonania budżetu Gminy Świecie nad Osą za 2016 r; Zarządzenie nr 18/2018 Wójta Gminy Świecie nad Osą z dnia 28 marca 2018 r. w sprawie przedstawienia sprawozdania z wykonania budżetu Gminy Świecie nad Osą za 2017 r.; Zarządzenie nr 16/2019 Wójta Gminy Świecie nad Osą z dnia 29 marca 2019 r. w sprawie przedstawienia sprawozdania z wykonania budżetu Gminy Świecie nad Osą za 2018 r.
16. Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2003 r., nr 203, poz. 1966 ze zm.)
17. Art. 4 ust. 2 ww. ustawy
18. Art. 5 ust. 2 oraz art. 6 ust. 2 ww. ustawy
19. Wprowadzono zwolnienie od podatku przychodów ze stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy, stosunku służbowego lub stosunku pracy nakładczej oraz przychodów z działalności wykonywanej osobiście, otrzymanych przez pracownika do ukończenia 26 roku życia, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85.528 zł (zwolnienie obowiązuje od 1 sierpnia 2019 r. z limitem na 2019 r. – 35.636,67 zł)
20. Obniżenie stawki podatkowej PIT z 18% do 17% obowiązuje od 1 października 2019 r.
21. https://www.zpp.pl/artykul/1854-sytuacja-finansowa-powiatow-i-miast-na-prawach-powiatu-w-zwiazku-z-covid-19-na-przykladzie-wplywow-z-pit
22. B. Skóbel, R. Rudka, Sytuacja finansowa powiatów i miast na prawach powiatu w związku z Covid-19 na przykładzie wpływów z PIT, ZPP, s. 13
23. Na podstawie dokonanego porównania między sprawozdaniami za 2019 r. a uchwałami budżetowymi za 2020 r. dla gmin Michałowo, Krynki, Nurzec-Stacja oraz Kleszczele zmiany kształtowały się następująco: +22 tys., +35 tys., -42 tys. oraz – 20 tys.
24. Druk 3714, uzasadnienie do ustawy z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw, s. 10
25. Druk 3551, uzasadnienie do ustawy Ustawa z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, s. 10